سیستم تهویه مطبوع خودرو

سیستم تهویه مطبوع خودرو یا HVAC (Heating, Ventilation, and Air Conditioning) خودرو یکی از مهم‌ترین امکانات خودروهای مدرن است که نقش بسیار مهمی در ایجاد شرایط آسایش و رفاه برای راننده و سرنشینان ایفا می‌کند. این سیستم با کنترل دما، رطوبت، جریان هوا و کیفیت هوای ورودی، محیطی دلپذیر و سالم را در داخل کابین خودرو فراهم می‌آورد.

اجزای اصلی سیستم تهویه مطبوع خودرو:

کمپرسور (Compressor): این قطعه، گاز مبرد را فشرده کرده و فشار آن را افزایش می‌دهد. گاز فشرده شده سپس به کندانسور می‌رود.

کندانسور (Condenser): در این بخش، گاز مبرد فشرده شده، گرمای خود را از دست داده و به مایع تبدیل می‌شود.

دریچه انبساط (Expansion Valve): مایع مبرد با عبور از این دریچه، فشارش کاهش یافته و وارد اواپراتور می‌شود.

اواپراتور (Evaporator): در این قسمت، مایع مبرد تبخیر شده و گرمای هوا را جذب می‌کند. این عمل باعث خنک شدن هوا می‌شود.

فن (Fan): فن، هوای خنک شده را به داخل کابین خودرو می‌فرستد.

فیلتر هوا (Air Filter): فیلتر هوا، ذرات گرد و غبار و آلاینده‌ها را از هوا جدا کرده و هوای تمیز را وارد کابین می‌کند.

سیستم کنترل (Control System): شامل دکمه‌ها، دستگیره‌ها و صفحه نمایش است که به راننده امکان کنترل دما، سرعت فن و جهت جریان هوا را می‌دهد.

نحوه عملکرد سیستم تهویه مطبوع:

در حالت سرمایش، کمپرسور گاز مبرد را فشرده می‌کند و آن را به مایع تبدیل می‌کند. مایع مبرد وارد کندانسور می‌شود و در آنجا گرمای خود را از دست می‌دهد و خنک می‌شود. سپس مایع مبرد از طریق دریچه انبساط وارد اواپراتور می‌شود و در آنجا تبخیر می‌شود. تبخیر مایع مبرد باعث خنک شدن اواپراتور می‌شود. فن هوا را از طریق اواپراتور عبور می‌دهد و هوای خنک وارد کابین خودرو می‌شود. این سیستم همچنین می‌تواند در هوای محیطی سردتر با استفاده از گرمای موتور، هوای گرم را به داخل کابین بفرستد.

تهویه مطبوع خودرو به جهت خنک سازی و کاهش دمای هوای داخل کابین با استفاده از یک چرخه تبرید ساده انجام می‌گردد. عملکرد اجزای این سیستم را در ادامه توضیح می دهیم.

کمپرسور: قلب تپنده سیستم است که گاز مبرد را فشرده کرده و دمای آن را بالا می‌برد.

کندانسور: گاز مبرد فشرده شده را خنک کرده و به مایع تبدیل می‌کند.

اواپراتور: مایع مبرد را تبخیر کرده و باعث کاهش دمای هوا می‌شود.

دریچه انبساط: فشار مایع مبرد را کاهش می‌دهد تا در اواپراتور تبخیر شود.

فن: هوای داخل کابین را به گردش درآورده و از اواپراتور عبور می‌دهد.

فیلتر: ذرات گرد و غبار و آلاینده‌ها را از هوا جدا می‌کند.

انواع سیستم تهویه مطبوع:

سیستم‌های تهویه مطبوع خودرو به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

سیستم تهویه مطبوع دستی: در این سیستم، راننده می‌تواند با استفاده از دکمه‌ها و تنظیمات، دما، سرعت فن و جهت جریان هوا را به صورت دستی تنظیم کند.

سیستم تهویه مطبوع اتوماتیک: در این سیستم، راننده دمای دلخواه را تنظیم می‌کند و سیستم به صورت خودکار، سرعت فن، جهت جریان هوا و سایر پارامترها را برای رسیدن به دمای مطلوب تنظیم می‌کند.

مزایای سیستم تهویه مطبوع:

ایجاد آسایش: سیستم تهویه مطبوع، دمای داخل کابین را در محدوده مطلوب نگه داشته و از گرما یا سرمای بیش از حد جلوگیری می‌کند.

بهبود کیفیت هوا: فیلتر هوا، ذرات مضر و آلاینده‌ها را از هوا جدا کرده و هوای تمیزتری را برای سرنشینان فراهم می‌کند.

کاهش رطوبت: سیستم تهویه مطبوع، رطوبت اضافی هوا را جذب کرده و از تعریق و ناراحتی جلوگیری می‌کند.

افزایش ایمنی: در شرایط آب و هوایی گرم، سیستم تهویه مطبوع از خستگی و خواب‌آلودگی راننده جلوگیری کرده و ایمنی رانندگی را افزایش می‌دهد.

نگهداری و سرویس سیستم تهویه مطبوع:

تعویض به موقع فیلتر هوا: فیلتر هوا را هر ۱۵ هزار کیلومتر یا طبق توصیه کارخانه سازنده تعویض کنید.

استفاده منظم از سیستم: حداقل یک بار در ماه سیستم تهویه مطبوع را برای مدت ۳۰ دقیقه روشن کنید تا از خشک شدن قطعات جلوگیری شود.

سرویس دوره ای: به طور منظم سیستم تهویه مطبوع را توسط یک متخصص سرویس کنید.

اجتناب از روشن کردن کولر در ترافیک سنگین: روشن کردن کولر در ترافیک سنگین باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود.

مشکلات رایج در سیستم تهویه مطبوع خودرو:

کولر خودرو خنک نمی‌کند

کمبود گاز مبرد: یکی از رایج‌ترین دلایل این مشکل است. با گذشت زمان، گاز مبرد ممکن است از سیستم نشت کرده و نیاز به شارژ مجدد داشته باشد.

نشتی در سیستم: وجود نشتی در لوله‌ها، اتصالات یا سایر اجزای سیستم می‌تواند باعث کاهش فشار گاز مبرد و کاهش کارایی کولر شود. در برخی موارد، نشت مایع خنک‌کننده موتور می‌تواند باعث ایجاد بوی شیرین و نامطبوع شود.

خرابی کمپرسور: کمپرسور قلب تپنده سیستم تهویه مطبوع است و خرابی آن می‌تواند باعث توقف کامل سیستم شود.

مسدود شدن کندانسور یا اواپراتور: تجمع گرد و غبار و آلودگی بر روی کندانسور یا اواپراتور می‌تواند مانع از انتقال حرارت موثر و کاهش کارایی سیستم شود.

مشکلات الکتریکی: خرابی سنسورها، ترموستات یا سایر اجزای الکتریکی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود.

مسدود شدن فن: مسدود شدن فن می‌تواند باعث ایجاد صدای غیرعادی و کاهش جریان هوا شود.

خرابی فیوز: سوختن فیوز کولر می‌تواند باعث قطع جریان برق و روشن نشدن سیستم شود.

مشکلات در مدار الکتریکی: خرابی رله، کنتاکتور یا سایر اجزای مدار الکتریکی می‌تواند باعث عدم عملکرد سیستم شود.

خرابی کلید کولر: خرابی کلید کولر می‌تواند مانع از ارسال فرمان روشن شدن به سیستم شود.

مشکلات در ترموستات: خرابی ترموستات می‌تواند باعث نوسانات دمای هوای خروجی شود.

مشکلات در سنسور دمای محیط: خرابی سنسور دمای محیط می‌تواند باعث عدم تنظیم دقیق دمای هوای داخل خودرو شود.

مسدود شدن لوله‌های تخلیه آب: مسدود شدن لوله‌های تخلیه آب باعث تجمع آب در اواپراتور و ایجاد محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها می‌شود.

خرابی شیر انبساط: شیر انبساط وظیفه کنترل جریان مبرد را دارد و خرابی آن می‌تواند باعث کاهش کارایی سیستم شود.

بخاری خودرو گرم نمی‌کند

مشکل گرم نکردن هوای داخل کابین خودرو در فصل سرد می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

مشکلات مربوط به سیستم خنک‌کننده:

کمبود آب رادیاتور: اگر سطح آب رادیاتور پایین باشد، سیستم خنک‌کننده به درستی کار نمی‌کند و گرمای کافی برای گرم کردن کابین تولید نمی‌شود.

خرابی واتر پمپ: واتر پمپ وظیفه گردش آب در سیستم خنک‌کننده را بر عهده دارد. خرابی آن باعث می‌شود آب به اندازه کافی در سیستم گردش نکند و گرما به کابین منتقل نشود.

گرفتگی شلنگ‌ها: رسوبات و جرم ممکن است در شلنگ‌های سیستم خنک‌کننده تجمع کرده و جریان آب را مسدود کنند.

خرابی ترموستات: ترموستات دمای آب موتور را تنظیم می‌کند. خرابی آن می‌تواند باعث شود آب موتور به اندازه کافی گرم نشود.

نشت آب رادیاتور: نشت آب باعث کاهش سطح آب در رادیاتور می شود و در نتیجه سیستم خنک‌کننده به درستی کار نمی‌کند.

مشکلات مربوط به سیستم گرمایشی:

گرفتگی رادیاتور بخاری: رادیاتور بخاری وظیفه گرم کردن هوای ورودی به کابین را دارد. گرفتگی آن باعث می‌شود هوای گرم کافی به کابین نرسد.

خرابی فن بخاری: فن بخاری هوای گرم را به داخل کابین هدایت می‌کند. خرابی آن باعث می‌شود هوای گرم تولید شده در کابین پخش نشود.

مشکل در دریچه‌های هوا: اگر دریچه‌های هوای کابین به درستی کار نکنند، هوای گرم به داخل کابین هدایت نمی‌شود.

مسدود شدن فیلتر هوای کابین: فیلتر کثیف باعث کاهش جریان هوا و کاهش کارایی سیستم گرمایشی می‌شود.

سایر دلایل:

مشکلات برقی: خرابی سنسورها، ترموستات، رله‌ها و سایر قطعات برقی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم گرمایشی شود.

هوای داخل سیستم: اگر هوای داخل سیستم خنک‌کننده زیاد باشد، مانع از گردش آب و انتقال گرما می‌شود.

چند نکته درباره گاز کولر (گاز مبرد)

چرا تعویض گاز مبرد مهم است؟

کاهش کارایی کولر: با گذشت زمان و استفاده مکرر، گاز مبرد ممکن است نشت کرده و کم شود. این امر باعث کاهش کارایی کولر و عدم خنک‌کنندگی مطلوب می‌شود.

افزایش مصرف سوخت: کمبود گاز مبرد باعث می‌شود کمپرسور بیشتر کار کند تا بتواند هوای کابین را خنک کند. این امر منجر به افزایش مصرف سوخت می‌شود.

آسیب به کمپرسور: کارکرد طولانی مدت کمپرسور بدون گاز مبرد کافی می‌تواند به آن آسیب برساند و هزینه‌های تعمیر را افزایش دهد.

چه زمانی باید گاز مبرد را تعویض کرد؟

کاهش قدرت سرمایش: اگر کولر خودرو به خوبی قبلا خنک نمی‌کند، ممکن است نیاز به شارژ گاز داشته باشد.

بوی نامطبوع از دریچه‌های هوا: بوی نامطبوع می‌تواند نشانه‌ای از رشد باکتری‌ها در سیستم تهویه باشد که ممکن است به دلیل کمبود گاز مبرد اتفاق بیفتد.

صداهای غیرعادی: صداهای غیرعادی از کمپرسور یا سایر اجزای سیستم تهویه ممکن است نشانه‌ای از مشکل در سیستم باشد.

یخ زدن لوله‌ها: تشکیل یخ روی لوله‌های سیستم تهویه می‌تواند به دلیل کمبود گاز مبرد یا مشکل در شیر انبساط باشد.

بهترین زمان برای تعویض گاز مبرد

به طور کلی، قبل از شروع فصل گرما بهترین زمان برای بررسی و در صورت نیاز، شارژ گاز مبرد است. با این کار، مطمئن می‌شوید که کولر خودرو در گرم‌ترین روزهای سال به خوبی کار می‌کند.

عوامل دیگری که بر زمان تعویض گاز مبرد تأثیر می‌گذارند:

سن خودرو: خودروهای قدیمی‌تر ممکن است بیشتر مستعد نشتی گاز مبرد باشند.

میزان استفاده از کولر: اگر از کولر خودرو به طور مرتب استفاده می‌کنید، ممکن است نیاز به شارژ گاز مبرد بیشتری داشته باشید.

نوع گاز مبرد: نوع گاز مبرد استفاده شده در سیستم نیز بر میزان نشت و نیاز به شارژ تأثیرگذار است.

 چه اتفاقی می‌افتد اگر گاز مبرد به موقع تعویض نشود؟

خرابی کمپرسور: همانطور که گفته شد، کارکرد طولانی مدت کمپرسور بدون گاز مبرد کافی می‌تواند به آن آسیب برساند.

افزایش هزینه‌های تعمیر: تعویض کمپرسور هزینه بسیار بالایی دارد. بنابراین، بهتر است با تعویض به موقع گاز مبرد از این هزینه جلوگیری کرد.

کاهش عمر مفید سیستم تهویه: کمبود گاز مبرد می‌تواند به سایر اجزای سیستم تهویه نیز آسیب برساند و عمر مفید آن را کاهش دهد.