انواع فیلترها در خودرو قسمت اول

انواع فیلترها در خودرو – در خودروهای سواری، فیلترها وظیفه جلوگیری از ورود آلودگی‌ها و ذرات ناخواسته به بخش‌های مختلف را دارند. عملکرد بهینه فیلترها تأثیر مستقیم بر مصرف سوخت، عملکرد موتور و راحتی سرنشینان دارد.

در بخش نخست این مقاله به فیلترهای موتور و سوخت رسانی، فیلترهای سیستم تهویه و کابین و فیلترهای سیستم انتقال نیرو و هیدرولیک خواهیم پرداخت.

انواع فیلترهای مورد استفاده در خودرو طی دسته بندی و محل کاربرد آنها به شرح زیر می‌باشند.

فیلترهای موتور و سوخت‌رسانی:

فیلتر هوا (Air Filter) – :

یکی از اجزای مهم در سیستم سوخت‌رسانی و احتراق موتور خودرو است. این فیلتر وظیفه جلوگیری از ورود گرد و غبار، ذرات معلق و آلودگی‌ها به داخل موتور را دارد و نقش کلیدی در بهبود عملکرد موتور، افزایش بازده سوخت و کاهش آلایندگی ایفا می‌کند. فیلتر هوا با جلوگیری از ورود ذرات مضر به محفظه احتراق باعث بهبود راندمان احتراق، کارکرد بهینه موتور و در نتیجه افزایش عمر موتور و کاهش مصرف سوخت می‌شود. این فیلتر در انواغ مختلفی تولید می‌گردد، فیلترهای کاغذی(سلولزی)، فیلترهای اسفنجی(مورد استفاده در خودروهای مسابقه‌ای و آفرودی)، فیلترهای پنبه‌ای(قابل شستشو) و در نهایت فیلترهای کربنی(قابلیت جذب آلاینده‌ها). زمان تعویض فیلتر هوا بسته به نوع خودرو و شرایط محیطی، معمولاً هر 15 تا 30 هزار کیلومتر یا هر 6 ماه تا 1 سال می‌باشد اما در صورت کثیف بودن می‌بایست تعویض گردد.

فیلتر روغن موتور (Oil Filter) – :

این فیلتر یکی از قطعات حیاتی در سیستم روانکاری موتور خودرو است که وظیفه حذف ذرات ناخالصی، فلزات سایشی، دوده و سایر آلودگی‌های موجود در روغن موتور که در یک مدار بسته در چرخش است را بر عهده دارد. این فیلتر با جلوگیری از ورود این ذرات به داخل موتور، مانع از سایش زودرس قطعات و افت عملکرد موتور می‌شود.

انواع فیلتر روغن موتور شامل فیلترهای کاغذی (سلولزی)، فیلترهای الیافی(Synthetic) و فیلترهای فلزی یا قابل شستشو هستند که با توجه به شرایط استفاده مزایای خاص خود را دارند. لازم به ذکر است که در برخی از فیلترهای روغن، یک سوپاپ بای‌پس (Bypass Valve) تعبیه شده است که در صورت گرفتگی فیلتر، روغن را بدون تصفیه به موتور می‌فرستد تا از آسیب جدی به موتور جلوگیری شود. زمان تعویض فیلتر روغن معمولاً هم‌زمان با تعویض روغن موتور، یعنی هر ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر (بسته به نوع خودرو و روغن مورد استفاده) می‌باشد.

فیلتر سوخت (Fuel Filter) – :

فیلتر سوخت یکی از اجزای مهم در سیستم سوخت‌رسانی خودرو است که وظیفه آن حذف ناخالصی‌ها، رسوبات، گرد و غبار و آب از سوخت قبل از ورود آن به موتور است. این فیلتر از ورود ذرات آلوده به سیستم انژکتور یا کاربراتور جلوگیری کرده و باعث بهبود عملکرد موتور و افزایش عمر قطعات سوخت‌رسانی می‌شود.

فیلترهای سوخت بسته به نوع خودرو و سیستم سوخت‌رسانی آن در انواع مختلفی وجود دارند مانند فیلتر سوخت بنزینی که معمولاً از جنس کاغذ یا الیاف مصنوعی بوده و برای جذب ذرات و آلودگی‌ها ساخته شده است این فیلتر داخل باک و در برخی موارد در مسیر سوخت قرار می‌گیرد و یا فیلتر سوخت دیزلی که در خودروهای دیزلی علاوه بر جذب ذرات، آب موجود در گازوئیل را نیز جدا می‌کند و برخی از مدل‌های آن دارای سیستم جداکننده آب برای جلوگیری از آسیب به سیستم تزریق سوخت هستند.

این فیلترها از نظر جنس به دو دسته فلزی یا پلاستیکی تقسیم می‌شوند در نوع اول فیلتردارای بدنه فلزی مقاوم هستند که معمولا در خودروهای قدیمی‌تر و دیزلی بیشتر دیده می‌شوند، در حالی که در ساخت نوع دوم که این روزها معمولتر است از پلاستیک فشرده استفاده می‌گردد. فیلتر سوخت باید به‌صورت دوره‌ای تعویض شود تا عملکرد موتور بهینه بماند. زمان تعویض آن به نوع خودرو و کیفیت سوخت بستگی دارد، برای خودروهای بنزینی هر ۲۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر و برای خودروهای دیزلی هر ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر (به دلیل ناخالصی بیشتر گازوئیل).

فیلتر بخار روغن (PCV Filter) – :

از فیلتر بخار روغن برای حذف روغن و سایر ذرات معلق از بخار خروجی از موتور خودرو استفاده می شود. این فیلتر معمولاً در سیستم تهویه موتور (PCV) قرار دارد و به جلوگیری از ورود روغن به منیفولد ورودی و ایجاد رسوب در آن کمک می کند. فیلترهای بخار روغن می توانند از نوع فیلتر کاغذی، فوم یا فلزی باشند. فیلتر‌های کاغذی رایج ترین نوع هستند و معمولاً ارزان تر از سایر انواع هستند. فیلترهای فوم و فلزی می توانند چندین بار تمیز و استفاده شوند، اما گران تر هستند. زمان تعویض فیلتر بخار روغن به نوع فیلتر و شرایط رانندگی بستگی دارد. به طور کلی، توصیه می شود که فیلتر بخار روغن هر 20 تا 50 هزار کیلومتر تعویض شود.

فیلتر کربنی بخارات سوخت (EVAP Filter) – :

این فیلتر که به عنوان فیلتر سیستم کنترل انتشار بخار نیز شناخته می شود، بخشی از سیستم کنترل انتشار بخار در خودروها است. این سیستم از انتشار بخارات بنزین از باک بنزین به جو جلوگیری می کند. فیلترکربنی بخارات سوخت معمولاً یک مخزن پر از زغال فعال است. زغال فعال یک ماده متخلخل است که می تواند بخارات بنزین را جذب کند. هنگامی که موتور روشن است، سیستم EVAP بخارات بنزین جذب شده توسط زغال فعال را به داخل موتور می کشد و آنها را می سوزاند. این فیلتر معمولاً هر 20 تا 40 هزار کیلومتر تعویض می شود.

فیلترهای سیستم تهویه و کابین:

فیلتر کابین (Cabin Air Filter) – :

وظیفه تصفیه هوای ورودی به داخل کابین خودرو را بر عهده دارد. این فیلتر از ورود گرد و غبار، گرده گیاهان، باکتری‌ها و سایر ذرات معلق به داخل کابین جلوگیری می‌کند. استفاده از فیلتر کابین مناسب، باعث بهبود کیفیت هوای داخل کابین و جلوگیری از بروز آلرژی و بیماری‌های تنفسی می‌شود. فیلترهای کابین معمولاً از جنس کاغذ، کربن فعال یا الیاف پلی استری ساخته می‌شوند و در صورت کثیف شدن باید تعویض شوند.

فیلتر کولر و بخاری (AC Filter) – :

وظیفه این فیلتر تصفیه هوای عبوری در سیستم تهویه مطبوع (کولر و بخاری) برای جلوگیری از ورود آلودگی و ذرات گرد و غبار به اواپراتور و دیگر اجزای کولر می‌باشد.

از وظایف اصلی این فیلتر جلوگیری از تجمع گرد و غبار روی اواپراتور، جلوگیری از ایجاد رسوبات و انسداد در کانال‌های هوا و کاهش فشار بر موتور فن،
کاهش ایجاد بوی نامطبوع حاصل از رشد قارچ و باکتری‌ها بر روی اواپراتور و در نهایت کمک به حفظ سلامت سرنشینان با بالا بردن کیفیت هوای داخل خودرو می‌باشد.

جنس این فیلتر معمولا کاغذی، کربن فعال یا الیاف مصنوعی می‌باشد. زمان تعویض این فیلتر برای محافظت از اواپراتور بسته به شرایط محیطی و توصیه سازنده خودرو، معمولاً هر 15 تا 30 هزار کیلومتر یا هر 6 ماه تا یک سال می‌باشد.

فیلتر رطوبت‌گیر کولر (Receiver Drier Filter) – :

در سیستم تهویه مطبوع خودرو، فیلتر رطوبت گیر یا درایر (Drier) قطعه‌ای است که رطوبت و ذرات اضافی را از مبرد (گاز خنک‌کننده)
سیستم تهویه جدا می‌کند. اصلی‌ترین وظیفه این فیلتر، جذب رطوبت موجود در مبرد است.

علاوه بر رطوبت، این فیلتر ذرات معلق و آلاینده‌های موجود در مبرد را نیز جذب می‌کند و از ورود آنها به سایر اجزای سیستم تهویه جلوگیری می‌کند. این فیلتر معمولاً در مسیر خط لوله فشار قوی سیستم تهویه و قبل از شیر انبساط قرار می‌گیرد. جنس این فیلتر ترکیبی از لایه‌های فیلترکننده (الیاف سلویزی یا الیاف مصنوعی) و مواد جاذب رطوبت (سیلیکاژل، آلومینا فعال شده یا سولفات کلسیم) می‌باشد. به طور کلی توصیه می‌شود که این فیلتر هر 2 تا 3 سال یا 40 تا 60 هزار کیلومتر تعویض شود.

فیلترهای سیستم انتقال نیرو و هیدرولیک:

فیلتر روغن گیربکس (Transmission Filter) – :

این فیلتر یکی از اجزای مهم در سیستم انتقال قدرت خودرو است که وظیفه آن تصفیه و حذف آلودگی‌ها و ذرات فلزی از روغن گیربکس می‌باشد. فیلتر روغن گیربکس معمولاً در گیربکس‌های اتوماتیک استفاده می‌شود و نقش مهمی در افزایش عمر مفید گیربکس و بهبود عملکرد آن دارد.

این فیلتر با جلوگیری از ورود ذرات فلزی، گرد و غبار، و لجن‌های ناشی از اصطکاک قطعات گیربکس به مدار روغن مانع از افت خاصیت روانکاری روغن شده و با کاهش سایش قطعات داخلی و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از آلودگی روغن به بهبود تعویض دنده وعملکرد روان‌تر گیربکس کمک می‌نماید.

زمان تعویض فیلتر روغن گیربکس بسته به نوع خودرو و گیربکس، معمولاً هر 50 تا 100 هزار کیلومتر یا طبق توصیه سازنده می‌باشد. در برخی خودروها، فیلتر روغن گیربکس به‌صورت داخلی طراحی شده و در داخل گیربکس قرار دارد که در این صورت معمولاً هنگام تعویض روغن گیربکس بررسی و در صورت نیاز تعویض می‌شود. در خودروهایی که فیلتر قابل تعویض خارجی دارند، تعویض آن همراه با تعویض روغن گیربکس توصیه می‌شود.

فیلتر هیدرولیک گیربکس (Hydraulic Transmission Filter) – :

این فیلتر یکی از اجزای حیاتی در سیستم گیربکس خودروهای اتوماتیک است که وظیفه اصلی آن، تصفیه روغن گیربکس و جلوگیری
از ورود ذرات آلاینده و ناخالصی‌ها به داخل سیستم گیربکس است.

این فیلتر ذرات معلق، رسوبات، و ذرات فلزی ناشی از سایش قطعات را از روغن گیربکس حذف و با حذف ذرات معلق از سایش و خرابی قطعات داخلی گیربکس مانند شیرهای هیدرولیک،
پمپ روغن و کلاچ‌ها جلوگیری می‌کند. مجموعه این فرایند باعث می‌گردد کیفیت و ویسکوزیته روغن در محدوده مطلوب حفظ شده و از کاهش کارایی روغن جلوگیری شود.

جنس این فیلتر معمولا از کاغذ سلولزی، الیاف مصنوعی یا توری فلزی می‌باشد. محل قرارگیری فیلتر هیدرولیک گیربکس بسته به نوع خودرو و طراحی گیربکس متفاوت است. در برخی خودروها، فیلتر در داخل گیربکس و در برخی دیگر در خارج از آن قرار دارد. برای دسترسی به فیلتر، ممکن است نیاز به باز کردن سینی زیر خودرو یا قسمتی از گیربکس باشد. درباره زمان تعویض فیلتر هیدرولیک گیربکس به طور کلی، توصیه می‌شود که هر 40 تا 60 هزار کیلومتر انجام شود.

فیلتر روغن دیفرانسیل (Differential Oil Filter) – :

این فیلتر در برخی خودروها برای تصفیه روغن دیفرانسیل استفاده می‌شود. این فیلتر از ورود ذرات فلزی، گرد و غبار و آلودگی‌ها به چرخ‌دنده‌های دیفرانسیل جلوگیری کرده و باعث
حفظ کیفیت و ویسکوزیته روغن دیفرانسیل می‌شود که به افزایش عمر قطعات کمک می‌کند.

لازم به ذکر است که بسیاری از خودروهای سواری فاقد فیلتر روغن دیفرانسیل هستند، زیرا روغن دیفرانسیل عمر کارکردی
حدود 50 تا 100 هزار کیلومتر داشته و نیازی به تصفیه مداوم ندارد.

اما در خودروهای سنگین، SUVها، آفرودها و خودروهای دارای دیفرانسیل‌های پیشرفته (مثل دیفرانسیل‌های LSD و الکترونیکی)، ممکن است
فیلتر روغن برای افزایش عمر سیستم وجود داشته باشد.

این فیلتر دارای دو مدل داخلی و خارجی بوده که در مدل داخلی که داخل پوسته دیفرانسیل قراردارد نیازی به تعویض نبوده
و در مدل خارجی نیز تعویض پس از بررسی و در صورت نیاز صورت می‌پذیرد.

فیلتر روغن هیدرولیک فرمان (Power Steering Filter) – :

در برخی خودروها از فیلتر هیدرولیک نیز برای تصفیه روغن هیدرولیک فرمان استفاده می‌شود. این فیلتر از ورود آلاینده‌ها به داخل سیستم هیدرولیک فرمان جلوگیری می‌کند و باعث بهبود عملکرد و افزایش طول عمر این سیستم می‌شود. فیلتر هیدرولیک معمولاً از الیاف سلولزی یا فلزی برای افزایش دوام ساخته می‌شوند.

این فیلتر دارای دو مدل داخلی و خارجی بوده که در مدل داخلی که داخل مخزن هیدرولیک قراردارد نیازی به تعویض نبوده و در
مدل خارجی نیز تعویض بین 30 تا 50 هزار کیلومتر صورت می‌پذیرد.

در پایان

همانطور که خواندید در این بخش به فیلترهای موتور و سوخت رسانی، فیلترهای سیستم تهویه و کابین و فیلترهای سیستم انتقال نیرو و هیدرولیک پرداخته شد.

در بخش بعدی به فیلترهای سیستم خنک‌کننده، فیلترهای سیستم ترمز و ایمنی، فیلترهای سیستم اگزوز و کنترل آلایندگی و فیلترهای مخصوص و جانبی در برخی خودروها خواهیم پرداخت.